Pagkatuso ng mga "Lingkod-Bayan"

PAGKATUSO NG MGA “LINGKOD-BAYAN”

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

(Komento at karugtong ng maikling kwentong “Kahalagahan ng Pagkilos” na nalathala sa isyung Disyembre 1-15, 2022 sa Taliba ng Maralita)

“Ano ba naman iyan? Umatras na nga ang Kongreso sa Maharlika Invesment Fund, sabi nila. Bakit ngayon ay may botohan pa rin sa panukalang batas na iyan? Hindi ba totoo ang kanilang pag-atras?” ngitngit na komento ni Aling Ligaya sa kanyang anak na si Maningning.

Sumagot naman si Aling Luningning, “Ang inatras lang yata nila ay yaong hindi na kukunin sa pondo ng SSS at GSIS ang magiging pondo ng Maharlika Invesment Fund, dahil sa malakas na pagtutol ng mga tao, hindi ang mismong Maharlika Wealth Fund na iyan, kaya pinagbotohan pa rin nila ang panukalang batas na iyan.”

“Hay, naku, ipinatatanggol mo pa ang mga kolokoy na iyan. Para talaga nilang binibilog ang ating mga ulo. Ipinipilit talaga nila kung ano ang ayaw ng mga tao. Paano natin matitiyak na pag naisabatas iyan, hindi nila kukupitin ang pera natin sa SSS, o sa GSIS man? Sige nga,” ang tugon naman ni Aling Ligaya.

Nakatingin si Mang Igme, na naroong nakikinig. “Magmasid pa tayo. Aba’y matindi ang numerong 279-6 pabor sa panukalang Maharlika Fund. Kaya saludo ako sa anim na tumutol diyan, dahil pahirap talaga iyan sa mamamayan. Kailan kaya titino ang ating pamahalaan?”

“Itay, isa lang talaga ang maisasagot ko sa tanong ninyo? Hangga’t pinaghaharian pa tayo ng mga political dynasty, patuloy ang pamamayagpag ng mga trapo. Hangga’t naririyan ang kapitalismo, patuloy na mamamayagpag ang mga dinastiya. Kaya dapat mapalitan mismo ay ang bulok na sistemang nakasuso palagi sa puhunan ng naghaharing iilan.” Paliwanag ni Maningning.

“Talagang tuso ang mga pulitikong iyan? Imbes na paglilingkod sa bayan, ginagawang negosyo ang serbisyo publiko. Sa tanda ko nang ito, nais ko pa ring sumama sa pagkilos ninyo, anak. Nais kong makiisa sa taumbayan sa anumang pagkilos laban sa anumang pagsasamantala at pang-aapi sa masa. Nais kong mamatay nang may ipinaglalaban.”

“Aba, mahal ko, sasamahan kita riyan. Hindi tayo mag-iiwanan. Aba’y kinabukasan, hindi lang ng bayan, kundi ng mga anak at apo natin ang nakasalalay. Iginapang na natin sila sa hirap, kaya marapat lang na ipaglaban din natin ang kanilang kinabukasan.” Si Aling Ligaya muli.

“Ganito na lang po, Itay. Kung may pagkilos muli kami ay sabihan po namin kayo. At sabihan ko silang pagsalitaan kayo nang inyong nararamdaman, hindi lang sa isyung binanggit ninyo, kundi sa aming isyu rin po. Ang pagbuwag sa salot na kontraktwalisasyon. Sa Lunes po ay may pagkilos kami sa Meralco laban sa patuloy na pagtaas ng presyo ng kuryente. Nais n’yo po bang sumama?”

“Aba’y isyu rin natin iyan, anak. Pati na ang sinasabing climate change. Sige, anak, sasama kami ng Itay mo.” Pagtatapos ni Aling Ligaya.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 16-31, 2022, pahina 18-19.

Kahalagahan ng Pagkilos

KAHALAGAHAN NG PAGKILOS

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

“Ay sos, rali na naman. Wala na ba kayong kapaguran diyan? Wala naman kayong kinikita diyan, ah! Pulos kayo reklamo! Bakit hindi kayo magtrabaho at magbanat ng buto?” ang sermon na naman ni Aling Ligaya sa kanyang anak na si Maningning.

“Tumaas na naman kasi ang presyo ng bilihin, at hindi na makasabay ang sahod ng mga manggagawa, Inay! Magkano na ang isang kilong sibuyas ngayon, triple na po sa dating presyo! Nakakaiyak na, inay! Pati ang panggatas ni beybi, apektado! Kailangan na itong tutulan!” ang sagot naman ni Maningning.

“Aber, mapapababa ba ninyo ang presyo niyan? Aba’y kailan pa sa kasaysayan nagbabaan ang mga presyo ng bilihin? Tumigil nga kayo diyan, at alagaan mo na lang ang anak mo? Nagpapakapagod ka lang diyan, masisira pa ang kutis mo sa araw.”

“Sandali lang naman ang pagkilos na ito, Inay. Pagkatapos po nito ay uuwi na ako,” muling sagot ni Maningning.

“Tama naman ang anak mo, Ligaya. Aba’y kung hindi ipinaglaban noon ng mga manggagawa sa Haymarket Square sa Chicago ang walong oras na paggawa mula sa labing-anim o labingwalong oras na paggawa kada araw, aba’y baka hanggang ngayon ay wala pang batas para sa otso-oras na paggawa. Kung wala ang mga protesta ng mamamayan laban sa mga mapaniil na batas o pangit na kalagayan, aba’y walang magagawang batas sa ating bansa. Dati hindi pwedeng magbuo ng unyon, ngayon ay nakalagay na ito sa ating Saligang Batas dahil ipinaglaban ito.” Ito naman ang sinabi ni Mang Igme.

Si Aling Ligaya ay nagtitinda sa palengke, at naghuhulog din sa SSS para raw may makuha sakaling kailanganin. Si Mang Igme naman ay dating manggagawa sa pabrika, na noong pandemya ay nawalan ng trabaho. Si Maningning naman ay manggagawa sa patahian ng pantalon.

Noong isang araw lang ay nabalitaan nilang may panukalang batas sa Kongreso hinggil sa Maharlika Wealth Fund, kung saan kukunin ang pondo ng pamahalaan sa kontribusyon ng mga miyembro ng SSS at GSIS. 

Nagulat si Aling Ligaya, at sinabi niyang bakit pera ng mga kontribyutor sa SSS at GSIS ang pagkukunan ng pondo, gayong maraming mayayaman sa bansa, tulad ng mga pulitiko at bilyonaryo na dapat kunan ng pondo kung magiging maayos lamang ang pagbubuwis. Dapat nga ay mas buwisan ang mayayaman, at hindi ang mga mahihirap.

Kaya nang mabatid ni Aling Ligaya na sasama ang kanyang anak sa rali laban sa bantang pagsasabatas ng Maharlika Wealth Fund, agad siyang nagboluntaryong sumama. Sabi niya sa anak, “Oo lang ako ng oo sa mga nangyayari noon. Subalit kung gagalawin na nila ang mga ipon naming mga kontribyutor sa SSS, aba’y hindi na maaari iyan. Hindi ako sanay sa rali, anak, subalit sa pagkakataong ito, sasama ako sa rali ninyo upang isatinig ang aking nararamdaman, at tutulan ang ganyang panukala.” Ikapito ng Disyembre ay sumama silang mag-ina sa rali sa SSS. 

Pagkauwi sa bahay ay ibinalita na sa telebisyon ang pag-atras ng mga kongresista sa pagsasabatas ng panukalang Maharlika Wealth Fund dahil daw baka magalit ang tao sa gagawin nila.

“Tama ka, anak, kung hindi tayo kikilos ngayon, at oo lang tayo ng oo, aba’y baka nagalaw na nila ang aming pinaghirapang hulugan sa SSS. Salamat at may katulad ninyong sama-samang kumikilos at  tumututol sa mga maling gawain at katiwalian. Mabuhay kayo, anak!”

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Disyembre 1-15, 2022, pahina 18-19.

Ang Awiting Manggagawa, Awit sa Klima, at Teatro Pabrika

ANG TULANG MANGGAGAWA, AWIT SA KLIMA, AT TEATRO PABRIKA

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nang magkita kami ng ilang kasama sa grupong Teatro Pabrika nitong Nobyembre 23 sa unang araw pa lang ng Ikatlong Pambansang Kongreso ng Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ) ay ibinalita ko agad sa kanila na sayang at wala sila sa dinaluhan kong kauna-unahang National Poetry Day o Pambansang Araw ng Pagtula na ginanap sa Metropolitan Theatre. Hindi raw naman nila alam, at kung alam nila’y baka hindi sila pumunta dahil walang imbitasyon sa kanila upang kumanta.

Tama naman. Ang National Poetry Day, Nobyembre 22, ay itinaon sa kaarawan ng unang Hari ng Balagtasan na si Jose Corazon de Jesus, na kilala ring Huseng Batute. Narinig ko na kasi nang inawit ng mga taga-Teatro Pabrika ang isang tula ni Batute na pinamagatang Manggagawa. Anong ganda ng kanilang awiting iyon. Makabagbag-damdamin. Narito ang tula:

Bawat palo ng martilyo / sa bakal mong pinapanday

alipatong nagtilamsik, / alitaptap sa kadimlan;

mga apoy ng pawis mong / sa Bakal ay kumikinang

tandang ikaw ang may gawa / nitong buong Santinakpan

Nang tipakin mo ang bato / ay natayo ang katedral,

nang pukpukin mo ang tanso / ay umugong ang batingaw

nang lutuin mo ang pilak / ang salapi ay lumitaw,

si Puhunan ay gawa mo / kaya ngayo'y nagyayabang.

Kung may ilaw na kumisap / ay ilaw ng iyong tadyang,

kung may gusaling naangat, / tandang ikaw ang pumasan

mula sa duyan ng bata / ay kamay mo ang gumalaw

hanggang hukay ay gawa mo / ang kurus na nakalagay.

Kaya ikaw ay marapat / dakilain at itanghal

pagkat ikaw ang yumari / nitong buong Kabihasnan.

Bawat patak ng pawis mo'y / yumayari ka ng dangal

dinadala mo ang lahi / sa luklukan ng tagumpay.

Mabuhay ka ng buhay na / walang wakas, walang hanggan,

at hihinto ang pag-ikot / nitong mundo pag namatay.

Sinabi ni Erwin Cuenca na nilagyan nila ng tono ang tulang ito bilang bahagi ng pagsasanay nila noon sa PETA (Philippine Educational Theater Association). Kung mapapansin natin, labing-anim na pantig bawat taludtod, at may sesura o hati sa ikawalo. Sa ikalabindalawang taludtod, ang salitang “kurus” ay iyon mismo ang orihinal, hindi krus, kaya sukat na sukat sa tula. 

Kahit iyon ay Pambansang Araw ng Pagtula, marami rin ang naghandog ng awitin, tulad ng dalawang anak ni Prof. Michael Coroza, na sina Miko at Haraya, na inawit ang dalawang tula ni Huseng Batute.

Maya-maya, tinawag na ang Teatro Pabrika, kasama ang Soulful Band nina Erwin Puhawan, at ang bandang Apolonio Samson, upang awitin ang isang kanta hinggil sa Climate Justice. Pinakita muna ang bersyong Ingles sa tonong “Bella Ciao” na orihinal na awiting Cubano, at inawit naman nila ang bersyong Pinoy nito. Pinakinggan ko ang awit at halos ganito ang liriko. Pasensya na kung hindi ko nakuha lahat.

Tayo nang gumising, mga mata'y imulat

Tayo nang tumulak at kumilos na, ngayon na

Adhika natin, magandang bukas

Ito na ang ating simula, ngayon na, ngayon na

Hustisyang pangklima, ngayon na, ngayon na

Ang ating mundo ay may problema

Solusyon ay iparte, ngayon na, ngayon na

Pagpalain, magandang bukas, ito ang ating simula

Hustisyang pangklima, ngayon na, ngayon na

Walang hustisya para sa klima kung sistema'y di babaguhin, kilos na

Nagnanais ng magandang bukas

Ito ang ating simula, ngayon na, ngayon na

Ilang taon na rin ang nakararaan nang makakita ako ng unang album ng Teatro Pabrika, ang Haranang Bayan, na talagang madarama mo ang pagtimo sa puso’t diwa ng mga awit, lalo na ang Lipunang Makatao. Sana’y magrekrut pa sila ng mga bagong dugo upang magpatuloy ang Teatro Pabrika.

Maraming salamat sa inyo, mga kasama sa Teatro Pabrika, na patuloy pa rin ang paglilingkod sa bayan at sa uring manggagawa, sa inyong mga makabagbag-damdaming awitin. Sana, sa ikalawang National Poetry Day na gaganapin muli sa MET sa 2023 ay maimbitahan kayo upang iparinig sa madla, lalo na sa sektor ng panitikan, tulad ng mga makata, ang pag-awit ninyo ng akdang Manggagawa ni Jose Corazon de Jesus. Naroon din sa aktibidad na iyon, noong 11.22.22 ang dalawang pambansang alagad ng sining para sa panitikan, sina Virgilio S. Almario at Gemino H. Abad.

Magkita-kita tayo sa MET sa Nobyembre 22, 2023 nang marinig ng madla ang pag-awit ninyo ng Manggagawa ni Huseng Batute. Kita-kits!

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 16-30, 2022, pahina 18-19.

Redtagging

REDTAGGING

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

“Hoy, alam n’yo ba na na-redtag daw si Mang Gusting, kaya hindi niya alam ang gagawin. Kaya nagpapahanap ng abogado upang ipagtanggol ang kanyang sarili.” Agad na balita ni Mang Igme.

“Nakupo,” ang tugon ni Aling Ligaya. “Mahirap iyan, alam n’yo naman na pag na-redtag ka ay para na ring may nakatutok na bala sa ulo mo. Pagbibintangan ka nang komunista, at baka likidahin ka na rin ng mga terorista, ‘yun bang mahilig sa tokhang. Lagot siya sa mga asong ulol na naglalaway sa gatilyo. Sana’y mag-ingat si Mang Gusting.” Dating unyonista si Mang Gusting at ngayon ay lider maralita.

“Tama po kayo, pagkat mura na lang ang buhay ngayon. Di ba’t nung nakaraang administrasyon ay libu-libo ang natokhang, na pinatay nang walang kalaban-laban, at sinasabing nanlaban daw kaya pinatay. Hay, naku! Lalo na iyang redtagging na iyan. Nakakatakot!” sabi ni Mang Kulot.

“Kaya anong maipapayo natin kay Mang Gusting?” ani Mang Igme.

“Aba’y kausapin natin si Attorney kung anong dapat gawin. Aba’y nakakaawa naman ang ating kasamahan kung ganyang sa araw-araw na lang ay kinakabahan dahil sa maling paratang sa kanya,” dugtong naman ni Aling Ligaya. “Iyan lang sa ngayon ang ating magagawa.”

Kaya kinausap nila si Mang Gusting upang pumunta kay Attorney. “Ano kaya kung samahan ka namin upang matiyak namin na makakausap mo siya? Aba’y kaligtasan mo na ang nakasalalay dito. Baka isang araw ay matagpuan kang nakahandusay na lang sa kalye at may tama ng bala.” 

“Mga siraulo ang nangre-redtag na iyon. Mga naglalaway sa dugo. Akala’y kabayanihan ang kanilang ginagawa para sa bayan kundi pagiging salot at kawalanghiyaan!” ang himutok ni Mang Gusting.

“Naririyan na iyan,” sabi ng kanyang asawang si Aling Luningning, “di na panahon ng paghihimutok ngayon kundi ng pagtatanggol sa ating karangalan. Harapin natin iyan, mahal ko. Dahil kung di natin haharapin iyan ay baka mamihasa ang mga damuho at marami pang mabiktima!”

Buong puso ang suporta ng kanyang asawa. “Batid natin ang ating mga karapatan. Ang nais nila’y patahimikin ka sa pagtatanggol sa mga karapatang iyan. Mga karapatang matagal nang ipinaglaban ng ating mga ninuno upang lumaya tayo sa kamay ng mga halimaw na dayuhan at tusong mangangalakal. Ngayon ka pa ba susuko? Huwag. Lalaban tayo!”

Kaya nagplano na silang tumungo para makipag-usap kay Attorney upang hingan ng payo. Sinabihan silang kumuha ng ebidensya na ilalabas upang may patunay kung paano siya na-redtag, at iyon ang ipi-presenta sa mungkahing presscon. “Nais nating mabulgar at mapanagot ang mga gumagawa ng ganyang krimen. Isang krimen na ang pananakot na iyan, ang pangre-redtag na iyan, na maaaring magresulta ng hindi magandang pangyayari, o kaya’y kamatayan.” Ito ang payo ni Attorney.

Kaya nang makakuha sila ng footage ng bidyo kung saan binanggit ang pangalan ni Mang Gusting, iyon na ang gagamitin nilang ebidensya upang makasuhan ang mga nangre-redtag sa kanya. “Si Mang Gusting ay kasapi ng armadong grupong CPP-NPA kaya siya’y terorista!” ang sabi sa bidyo.

“Matagal ka nang aktibista, Gusting, mula noong ating kabataan. Alam kong ipinaglalaban lang natin ang malayang karapatan na magpahayag, magsalita, mag-organisa, hustisya sa mga api’t pinagsasamantalahan, tulad din ng ipinaglaban noon ng Katipunan. Kaya alam kong hindi mo isusuko nang basta na lang ang prinsipyo mo sa mga halimaw na nangre-redtag at nais magpatahimik sa iyo. Huwag kang susuko, mahal ko.”

Sa araw ng presscon ay sinabi ni Attorney, “Hindi mali ang maging aktibista. Kaya may aktibista tulad ni Mang Gusting ay dahil may mali.” 

At ipinahayag naman ni Mang Gusting, “Tayo ay nasa isang malayang bansa, na ginagarantiyahan ng ating Konstitusyon ang mga karapatan natin bilang malayang tao, bilang mamamayan, at kahit bilang aktibista, dahil mismong mga demokratikong karapatan natin ay nakaukit sa mga pandaigdigang kasunduan tulad ng Universal Declaration of Human Rights, International Covenant on Civil and Political Rights, at mismong Bill of Rights sa ating Konstitusyon. Walang labag sa ginagawa naming pagtatanggol sa karapatan ng mga manggagawa’t maralita. Wala kaming armas kundi ang aming paninindigan. Hindi kami papayag na sirain lamang ng mga halimaw na iyon ang aming dignidad at karapatang matagal na naming ipinaglalaban. Ang salot na pangre-redtag ang isang patunay kung bakit dapat baguhin na ang bulok na sistema!”

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Nobyembre 1-15, 2022, pahina 18-19.

Paglilinis sa Bantayog

PAGLILINIS SA BANTAYOG

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa ako sa agad na nagboluntaryo nang mabatid ko ang plano nilang paglilinis ng Bantayog ng mga Bayani. Magdala raw kami ng gwantes. Subalit di lang gwantes ang aking dinala kundi anim na piraso ng basahan, na nabili ko ng sampung piso sa palengke. Kaya sa petsang nakatakda ay agad akong pumunta. Medyo umaambon pa noon. 

Dumating ako ng alas-dose y media ng tanghali. May mga tao na subalit wala akong gaanong kakilala sa mga nag-organisa. Kaya umupo muna ako sa isang tabi. Pinagmasdan ang mga pangalang nakaukit sa pader, mga pangalan ng mga nangawala, namatay, at mga pinahirapan noong batas militar. Maraming kwento ng karahasan.

Sa ganap na alauna ng hapon ay nagtawag na ang mga organisador upang tipunin ang mga nagsidalo.

“Welcome po sa inyo. Tayo po ay narito ngayon upang maglinis sa Bantayog. Naghanda kami ng walis at pansuro, at may kapote rin dahil baka umulan.” Sabi ni Nestor.

Hanggang sa tinawag na si Aling Ligaya, isang matanda nang aktibista at kasama ang kanyang apo, upang magbigay naman ng pambungad na pananalita.

“Maraming salamat sa mga dumalo. Bagamat maglilinis tayo ng mga kalat, titipunin ang mga tuyong damo, ito’y isang simbolo. Hindi lamang Bantayog ang ating nililinis, kundi ang ating kasaysayang pilit dinudumihan ng mga halibyong o fake news. Lalo na ang tinatawag na historical distortion, o binabago ang kasaysayan na tila ba walang nangyari, at pilit pinababango ang mabantot na kasaysayan ng diktadura. Simbolo ang paglilinis na ito para sa mga susunod na henerasyon.” Ito ang sinabi ni Aling Ligaya.

Mahalagang balikan ang mga batas na ito, lalo na’t lagpas na ng 25 taon nang ito’y isabatas. Ano ang mga susunod na gagawin ng maralita? Abangan.

“Opo, agad akong nagboluntaryo nang malaman ko ito.” Tugon ko.

Bago magsimula ang paglilinis ay pinagbuo kami ng tatlong grupo upang mag-ikot muna sa Bantayog Museum. Bagamat kami’y mga hindi magkakakilala, subalit may pagkakaisa na kami sa layunin bakit kami naroroon: upang linisin di lang ang Bantayog, kundi, gaya nga ng sinabi ni Aling Ligaya, ay linisin ang ating kasaysayan mula sa historical distortion.

Inikot namin ang museyo kung saan naroon ang istorya ng martial law, at may maliit pang selda na replika kung saan ikinulong noon ang mga political prisoners, pati mga pangalan at litrato ng mga biktima ng martial law ay naroroon. Matapos ang labinlimang minutong pag-iikot ay nagtungo na kami sa labas upang hawakan ang walis at pansuro (dustpan sa Tagalog) upang walisin ang mga tuyong dahon, habang ako’y may hawak na basahan upang punasan ang itim na dingding na kinauukitan ng mga pangalan ng mga martir ng bayan. Maulan noon, kaya natigil kami, subalit nagpatuloy sa paglilinis ang ibang may mga suot na kapote. Basa na rin ako, kaya binigyan ako ng tshirt na pampalit na may tatak na Balik Alindog Bantayog. Taospuso pong pasasalamat.

Hanggang magtawag ang organisador ng nasabing aktibidad, “Tigil muna tayo dahil lalong lumalakas ang ambon. Marami nang nabasa sa inyo. Pahinga muna tayo.” Nagkaroon ng munting programa habang nagpapahinga, at sa pamamagitan ng mikropono’y kinapanayam ang ilan sa mga dumalo. “Anong tingin ninyo sa ating aktibidad?”

May mga limang tinanong. At halos nagkakaisa ang sagot. “Nais kong makiisa upang labanan ang mga kasinungalingan sa kasaysayan.”

Maya-maya, ang iba’y nag-alisan na dahil ikaapat na ng hapon at may lakad pa sila, habang hindi pa tumitila ang ulan. Ang ilan sa amin ay naghanda na ring umalis nang may kasiyahan sa aming loob, na ang aming munting partisipasyon nawa’y magdulot ng magandang kahihinatnan sa kasaysayan ng ating bayan, at linisin ito mula sa mga kasinungalingan. 

Sa susunod na Balik Alindog Bantayog, kita-kits at magsama ka pa.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2022, pahina 18-19.

Anong lamig ng katanghaliang tapat

ANONG LAMIG NG KATANGHALIANG TAPAT

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Makulimlim ang langit. Tila nagbabanta na naman ang malakas na ulan. Narinig nga ni Aling Ligaya sa radyo na may bagyong paparating.

“Hoy, Luningning,” sabi niya sa anak, “ipasok mo na ang mga sinampay at mukhang uulan na. Nangingitim na ang mga ulap. Itaas na rin natin ang mga gamit at baka magbaha, tulad ng naranasan nating Ondoy noon, na biglaan. Nagulantang na lang tayong basa na lahat ng ating kagamitan.”

Naalala pa niya ang mga nakaraan. Kung paanong dinaklot ng Ondoy ang kanilang kabuhayan, Setyembre 26, 2009, labingtatlong taon na ang nakararaan. Sinasabi ng mga eksperto na dahil dito’y nagbabago na nga ang klima. Habang noong Nobyembre 8, 2013 ay nanalasa ang Yolanda sa pinanggalingang lalawigan na higit limang libong katao ang namatay.

Kamakailan lang ay dumalo sila sa patawag na pag-aaral ng grupong Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ), kung saan tinalakay kung bakit nga ba nagbabago ang klima, at anong dapat nating gawin.

Naalala ni Aling Ligaya ang sinabi ng isang tagapagtalakay nito, na may mga usapan na sa pandaigdigang saklaw. “Nakikipaglaban at nagrarali tayo upang ipanawagan sa maraming bansa sa mundo na huwag nang paabutin pa sa 1.5 degree Celsius ang pag-iinit pa ng mundo. Noon ngang Okrubre 2018 ay sinabi na ng mga siyentipiko na labingdalawang taon na lang ang nalalabi upang ayusin natin ang mundo, kundi’y mapupunta na tayo sa tinatawag na ‘point of no return’ o hindi na tayo makakabalik sa dati. Baka lumubog na ang maraming isla. 2022 na, kaya walong taon na lang. Dapat tigilan na ang paggamit ng mga fossil fuel at pagsusunog ng coal, lalo na iyang nakakahumalingan nila ngayong natural gas, na lalong magpapalala sa pagbabago ng klima, at lalo pang pag-iinit ng mundo.”

Tinanong pa niya noon, “Ano pong dapat nating gawin, lalo na kaming mga maralita, na wala namang kakayahan upang makausap ang mga sinasabi ninyong lider ng mga bansa. Pagkain pa nga lang ay hirap na kami kung saan kukunin. Tapos, mananawagan pa kami ng climate justice?”

“Maganda ang tanong mo,” sabi ng tapapagtalakay, “Hindi totoo na dahil mahirap lang kayo ay wala kayong magagawa. Kung marami tayong sama-samang kikilos at mananawagan ng Climate Justice, at ang ating panawagang mag-shift na tayo sa renewable energy, mas maiparirinig natin ang ating tinig dahil sama-sama tayong nananawagan. Ang inyong pagdalo sa ating mga pagkilos ay malaking bagay na.” Tumango siya habang ramdam niya ang sagad sa butong lamig ng katanghaliang tapat.

Nasa gayon siyang pagmumuni nang naglagitikan na sa bubungan ang mga malalaking patak ng ulan. Kaluluto pa lang niya ng pananghalian ngunit hindi pa sila kumakain nang manalasa na ang bagyong Karding.

Binabaha pa naman ang kanilang lugar sa kaunting tikatik pa lamang. Barado na kasi ang kanal dahil sa mga basurang plastik, na kung kaya lang gawin ng pamahalaan ang tungkulin nito ay hindi sana sila binabaha. Iba pa ang usaping klima, na dahilan naman ay mga maruruming enerhiya.

“Nay, akyat na kayo dito sa ikalawang palapag ng bahay. Bumabaha na po!” Hinakot naman ni Aling Ligaya ang iba pang gamit upang dalhin sa itaas na silid. Buong tanghaling tapat na umulan. Mabuti’t tumila agad ang ulan at hindi nabuo ang kinatatakutang bagyo sa kanilang lugar.

Kinahapunan ay tinawagan si Aling Ligaya ng nagtalakay sa kanila noon hinggil sa klima. May pagkilos kinabukasan. Sumang-ayon naman si Aling Ligaya na isasama niya ang kanyang anak at ilang kapitbahay sa nasabing pagkilos.

Kinabukasan, sa tapat ng tanggapan ng Asian Development Bank (ADB), kasama ang ibang grupo, ay nakiisa sila sa panawagang huwag nang pondohan ng ADB ang mga dirty energy, tulad ng fossil fuel, coal at natural gas dahil palalalain lang nito ang pag-iinit pang lalo ng mundo,

Naging tagapagsalita ang kanyang anak na si Luningning, na nagsabi, “Saksi po ako sa mga nagaganap na pagbabago ng klima, dahil sa Ondoy at Ulysses, na kung ititigil ang pagpopondo sa mga fossil fuel ay baka bumuti pa ang ating kalagayan. Mag-shift na tayo sa renewable energy!”

Magaling nang magsalita ang kanyang anak, at nadama ni Aling Ligaya na mula sa puso at karanasan ang sinabi ni Luningning. “Tiyak magiging mabuting lider balang araw ang aking anak,” ang nasasaisip niya.

Natapos ang pagkilos, na ang nadarama ng kanilang kapitbahay ay pagmamalaki, dahil ang dalagitang tulad ni Luningning ay tulad ng isang bayaning pinaglalaban ang kinabukasan ng bayan at kanilang henerasyon.

Alam nila, mararanasan pa rin nila ang init ng katanghaliang tapat.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 1-15, 2022, pahina 18-19.

11,103

11,103

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Buong umaga’y nasa isang pagkilos na kami. Ikalimampung anibersaryo ng batas-militar ang araw na iyon. Karaniwang araw para sa marami, ngunit hindi sa mga nakaranas ng lagim ng batas-militar. Araw iyon ng kilos-protesta, araw ng pagluluksa dahil sa kalupitang dinanas ng kanilang mga mahal sa buhay.

Ang iba’y nawala nang tuluyan at hanggang ngayon ay hindi pa nakikita ng kanilang mahal sa buhay kahit man lang ang bangkay ng desaparesido o yaong sapilitang iwinala. Ang iba’y buhay ngunit naranasan ang bangungot ng marsyalo, natortyur, nakulong, ilang taon sa piitan, hanggang sila’y nakalaya.

Isa ako sa mga lumahok sa kilos-protestang iyon, hindi dahil naranasan ko ang batas militar, kundi bilang pakikiisa sa mga taong nawalan ng mahal sa buhay. Bata pa ako nang mabuhay sa panahon ng marsyalo. Bata pa ako’y tinanggal ng diktador ang kinagigiliwan naming palabas na Voltes V, na sa murang gulang ay hindi ko pa maunawaan bakit iyon tinanggal.

Umaga pa lang ay nagkatipon na ang mga kasama at nagkaroon ng programa sa bakuran ng Commission on Human Rights. Matapos ang programa roon ay sumama ako sa pagtungo nila sa Bantayog ng mga Bayani. Hanggang makita ko roon ang mga dating kakilalang matagal na di nakikita. 

“Kumusta na?” ang tanong nila sa akin.

“Heto, kumikilos pa rin,” ang sagot ko. “Kayo naman, kumusta?”

“May handa ka bang tula?” Sabi ng isa.

“Oo,” sabi ko, kaya sa nakapaikot na mga kananayan doon ay binasa ko ang tatlo kong tula hinggil sa talambuhay ng tatlong martir ng marsyalo. Patulang talambuhay o tulambuhay nina Boyet Mijares, 16, Archimedes Trajano, 21, at Liliosa Hilao, 23. Inihanda ko talaga ang tatlong tula baka bigla akong matawag.

“Nakakaiyak naman ang mga tula mo. Sana mas marami pang makarinig ng ganyan.” Sabi ng isang nanay na naroroon. 

Ang sabi ko na lang, “Nais ko pong iambag ang tula ko sa mga ganitong okasyon.” Nasasaisip ko, bilang aktibista’y patuloy ako sa pagkatha ng mga tula, kwento’t sanaysay para sa karapatang pantao at hustisyang panlipunan, at bigkasin ang aking mga kathang tula sa gayong pagtitipon.

Hanggang sa ako’y tawagin ng ilang mga kasama na galing pa ng Mendiola upang lumahok sa munting lakad mula sa BIR Road papasok ng Bantayog. Sumama akong lumabas sa Bantayog. Nagprograma muna sa kalsada bago kami magmartsa, at sa ikalawang pagkakataon ay binasa ko ang tatlong tula hawak ang megaphone sa mga nagrarali. Kailangan ko kasing itula ang mga iyon upang ipaalala ang karumal-dumal na sinapit ng maraming kabataan sa ilalim ng batas-militar. Tantiya ko’y nasa dalawang kilometro rin ang aming nilakad hanggang makarating ng Bantayog.

At sa harap ng rebulto ni Inang Bayan sa Bantayog ay maraming tao na ang nagkakatipon, at doon ay nagkaroon din ng programa. Mga biktima ng marsyalo ang karamihang nagsalita, na makikita mo sa puti nilang buhok ang katatagan, sa kabila ng karahasang kanilang dinanas,

Kinagabihan ay pinalabas ang dalawang oras na dokumentaryong pinamagatang “11,103”. Ang numerong iyon ang mga naidokumentong pangalan ng mga biktima ng marsyalo, buhay at patay, na naitala ng Human Rights’ Victims Claims Board. Habang nanonood ay tahimik ang mga tao, pawang seryoso sa panonood. Hanggang ipakita ang dokumentasyon ng Palimbang Massacre na kayraming pinaslang na Muslim, at noon lang nagsalita ang mga saksi sa tagal na panahon na iyon ay nangyari (1985). Bukod doon ay marami pang panayam ang ipinalabas, na ang iba ay kakilala ko, tulad nina Dok Au at Fr. Ed.

“Grabe talaga ang nangyari noong marsyalo, dapat talagang ipalabas sa publiko ang 11,103 upang maging aral sa mga susunod na henerasyon. Kaya nga dapat nating labanan ang pilit pinababangong mabantot na panahon ng marsyalo!” Dinig kong sinabi ng isang nanonood din. 

“Kaya dapat labanan natin ang mga historical distortion at fake news!” ang sagot naman ng isa. Umambon sa kalagitnaan ng panonood. Mabuti’t hindi naman lumakas, kundi’y kanya-kanya kaming hanap ng masisilungan dahil walang bubong kundi langit ang aming kinalalagyan. 

Natapos ang palabas. Umuwi akong dala ang pag-asang di na maulit ang marsyalo sa kabila na ang anak ng diktador ang pangulo ngayon.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Setyembre 16-30, 2022, pahina 18-19.

Kwentong pamasahe

kwentong pamasahe

from Cubao to CCP = P89

from CCP to Cubao = P12

pamasahe balikan = P101

Cubao MRT to Taft = P24

Taft LRT to Vito Cruz = P15

Tricycle to kanto ng Roxas 

Blvd. going to CCP = P50

(wala na pala yung orange 

jeep since pandemic)

CCP to Vito Cruz = lakad

Vito Cruz jeep to Edsa = P12

Edsa Taft bus carousel 

to Cubao = libre

Bakit ako nasa CCP?

Dumalo ako sa first hybrid congress ng

Phil Center of International PEN

(Poets, Essayists and Novelists), 

09.20.2022, 2pm-6pm, sa CCP Main Lobby.

Maraming salamat sa imbitasyon

ng ANI Journal ng CCP. Mabuhay kayo!

Magrarali ang maralita sa DOLE

MAGRARALI ANG MARALITA SA DOLE

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Napagkaisahan ng mga maralitang magsagawa ng pagkilos sa harap ng Kagawaran ng Paggawa. Inanyayahan nila ang iba pang lider-maralita upang pag-usapan ang pagkilos.

Dumating si Aling Ligaya sa pulong. Ang agad niyang tanong: “Bakit sa DOLE? Hindi ba’t isyu ng maralita ay pabahay? Hindi ba’t sa matagal na panahon ay pabahay ang ating panawagan? Kaya bakit sa kagawarang iyan tayo magrarali?”

“Tama ka, Ligaya.” Ang sabad ni Mang Bitoy, “Lumaki na akong nasa barungbarong nakatira, at sumasama sa mga pagkilos na pabahay ang isinisigaw. Bakit ngayon, sa DOLE? Hindi naman tayo manggagawa.

Agad naman siyang sinagot ni Aling Luningning, “Iyan nga ang punto, eh. Alam nyo, Ligaya, Bitoy, ang isyu ng maralita kaya siya tinawag na maralita ay hindi lamang pabahay, kundi ang karalitaan, kahirapan, pagdaralita, karukhaan. Karamihan sa ating mga maralita ay walang trabaho. Kaya heto sina Mang Igme na nagmungkahi ng malaking pagkilos sa DOLE para ipanawagan ang Trabaho Para sa Maralita.”

“Dagdag pa riyan, Ligaya,” si Mang Igme, “sabi ng pamahalaan na kulang daw ang trabaho. Kaya ang nakikita nating solusyon diyan, gawing anim na oras na lang ang otso oras na paggawa upang ang natitirang oras ay ibigay sa maralita. Kung sa loob ng 24 oras sa isang araw ay may tatlong manggagawang tigwawalong oras ang trabaho, na legal ayon sa batas, aba, kung magiging anim na oras ang paggawa sa isang araw, sa loob ng 24 oras, may apat na manggagawa na ang nagtatrabaho. Yung nadagdag sa labor force sa bawat araw ay ang maralitang nabigyan ng trabaho.”

“Oo nga, ano,” pagsang-ayon naman ni Aling Ligaya. “Tama po kayo, mga kasama. Bakit hindi natin kaagad naisip iyan? Ibig lang sabihin, kung hindi kaya ng gobyerno makapagbigay ng solusyon, tayong mga maralita ang magsasabi ng solusyon sa kanila. Kung kulang ang trabaho sa paggawang otso oras kada araw, aba’y gawing anim na oras kada araw ang trabaho upang ibigay ang anim na oras pa para sa maralita. Nauunawaan ko na.”

“Sige, paano ang gagawin natin? Kunin muna ang manila paper at pentel pen para maisulat ang ating plano.” Ani Mang Igme.

Kaya sa isang malapad na tabla ay idinikit nila ang isang manila paper upang pagsulatan ng gagawin nilang plano ng pagkilos.

“Ang pangkalahatang layunin ng ating pagkilos,” isinulat ni Mang Igme sa manila paper, “ay maikampanya natin ang ating mga hinaing na magkaroon ng trabaho ang mga maralita. Ang mga isusulat nating islogan sa mga plakard ay:  Trabaho Para sa Walang Trabahong Maralita! Gawing Anim na Oras ang Otso Oras na Paggawa! Palagay ko ang dalawang islogan na iyan ay sapat na. Mga tigsasampung plakard bawat islogan. Ayos ba, mga kasama? Bago ang pagtatakda ng petsa, ilan sa inyo ang nais lumahok?”

Maraming nagtaasan ng kamay, nasa higit dalawampung katao.

“Ilan pa ang maaari ninyong pasamahin para mas marami tayo? Sa ngayon ay may badyet tayo para sa dalawang dyip.” Si Mang Igme pa rin.

“Hindi ba nakakatakot sumama sa rali?” Ani Inggo, na binatilyong sa murang edad ay nagtratrabaho na bilang magbabasura.

“Aba’y karapatan natin ang ating ipinaglalaban dito, kaya bakit ka matatakot, at kasama mo naman kami.” Agad na sabi ni Aling Tikya na dati ring unyonista sa pabrika nila bago iyon nagsara.

Nagtanong muli si Aling Ligaya, “Pwede ba nating imbitahan ang mga unyong kakilala natin upang samahan tayo sa ating pagkilos?”

“Aba’y maganda ang mungkahi mo, Ligaya. Hayo’t anyayahan natin silang samahan tayo.” Agad na pagsang-ayon ni Mang Kulas na isa ring lider sa kanilang purok. “Dagdag pa riyan ay isama natin sila sa ating mabubuong nego panel upang sakaling maharang tayo sa DOLE ay may kasama tayong mga manggagawa.”

“Ikaw na, Ligaya, ang magsabi sa unyon ng mga manggagawa. Sana’y hindi nila tayo tanggihan sa munti nating kahilingan.” Sabi ni Mang Igme. “Kailan ang mungkahi ninyong araw? Sinong gagawa ng panawagan sa midya? Sinong magsusulat ng ating pahayag? Baka ihanda muna natin ang polyeto na magpapaliwanag sa ating mga kapwa maralita kung bakit sa DOLE tayo magrarali.”

“Sige po, akuin ko na po ang pagsusulat,” Sabi ng dalagang si Juday.

“Aba’y maaasahan talaga ang mga kababaihan pagdating sa pagkilos nating maralita.” Pagmamalaki ni Aling Luningning sa kanyang anak.

Natapos ang pulong na may kislap ng pag-asa sa kanilang mga mata.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Setyembre 1-15, 2022, pahina 18-19

Limitahan ang ekta-ektaryang pag-aari

LIMITAHAN ANG EKTA-EKTARYANG PAG-AARI

Maikling kwento ni Greg Bituin Jr.

May isang mayamang di man niya sabihin ay nagiging gipit ang mga mahihirap. Nakabili at napatituluhan niya ang nasa limang libong ektaryang lupa dahil na rin sa kayamanan niya at sa koneksyon niya sa pamahalaan. Magaling siyang mangangalakal. Tuso at magaling magmaniobra basta pagdating sa salapi.

Tila baga dinidiyos niya ang pera. Kaya pati ang relasyon niya sa kanyang kapwa ay nadungisan dahil sa ugali niyang pangmamata sa hindi niya kauri. Ligal naman daw niyang pinatituluhan ang kanyang lupain sa isang malayong lalawigan, at natamaan doon ang mga lupaing katutubo at mga sakahan. Kaya ang mga magsasakang dating may sinasakang lupa nang libre, ngayon ay nangangamuhan na sa kanya. Ang mga katutubo naman ay itinataboy sa kanilang lupang ninuno.

"Anong nangyari?" Sabi ng isang guro na anak ng isang magsasaka roon.

"May titulo kasi siya ng lupa na patunay na nabili niya ang lupaing iyon na nakapangalan na sa kanya," Sabi naman ng isang taga-pamahalaan, "kaya wala na tayong magagawa sa kanyang paghahari-harian sa kanyang lupain. Kanya iyon, e. Nakapangalan na sa kanya."

Patuloy pa ring bumibili ng ibang lupain ang nasabing mayaman. Tila ba hindi na nakuntento sa kinikita ng kanyang lupain. Nais pang sagpangin ang iba pang lupang kinatitirikan ng tahanan ng mga karaniwang tao. Nais niyang patayuan ng mga industriya, di pa upang magkatrabaho ang mga tao, kundi para ipagyabang ang dami ng kanyang ari-arian. Nang sa gayon ay igalang siya ng iba.

Naalala ko tuloy ang nakasulat sa Liwanag at Dilim ng bayaning si Gat Emilio Jacinto. Ang sabi roon: “Nagdaraan ang isang karwaheng maningning na hinihila ng kabayong matulin. Tayo’y magpupugay at ang isasaloob ay mahal na tao ang nakalulan. Datapwa't marahil naman ay isang magnanakaw; marahil sa ilalim ng kanyang ipinatatanghal na kamahalan at mga hiyas na tinataglay ay natatago ang isang pusong sukaban.”

“Nagdaraan ang isang maralita na nagkakanghihirap sa pinapasan? Tayo’y mapapangiti at isasaloob: Saan kaya ninakaw? Datapwa’t maliwanag nating nakikita sa pawis ng kanyang noo at sa hapo ng kanyang katawan na siya’y nabubuhay sa sipag at kapagalang tunay.”

“Ekta-ektarya na ang kanyang lupain. Hindi naman niya kailangan iyon. Tumatanda na siya. Aanhin naman niya iyon. Ang mga anak naman niya ay may sariling pamilya na at malayo sa kanya,” ayon sa magsasakang si Mang Igme, “Matagal na kaming nakatira sa lupaing ito, sapul pagkabata ay naririto na kami. Nagisnan na rin ng aking mga ninuno. At ngayon, nawala lahat ng karapatang iyon dahil lang nabili ng taong iyon at ipinangalan sa kanya ang lupang mula pa sa aming mga ninuno.”

Ganyan din ang sinasabi ng mga katutubo sa lugar. Kanila ang lupa. Naalala pa nila ang sinabi minsan ng bayaning pangat na si Macli-ing Dulag, “Bakit ninyo aangkinin ang lupang mas matagal pa sa inyo?”

Sa isang pagpupulong ng mga magsasaka, katutubo at maralitang naninirahan sa pook na iyon, napag-usapan nila ang kanilang kalagayan.

Nagmungkahi si Mang Kulas, isang lider-maralita, “Dapat tayong magmungkahi sa pamahalaan. Gawing batas na dapat limitahan ang pag-aari ng isang tao o korporasyon, upang huwag magalaw ang mga lupang ninuno, mga bukirin, at mga tahanan natin. Dapat hanggang isang libong ektarya lang ang pag-aaring lupa ng isang tao. Iyan ang mungkahi ko.”

“Dapat limang daang ektarya lang,” sabad naman ni Aling Tikay.

“Hanggang sandaang ektarya lang, masyado na sila,” ani Mang Hulo.

“Subalit paano natin sisimulan?” tanong ni Mang Ogor, “Dapat nang maisulat iyan at mapadala sa pamahalaan. May kakampi ba tayo sa Sangguniang Bayan, sa Kongreso, sa Senado? Dapat talaga limitahan ang pagmamay-ari ng isang indibidwal o korporasyon upang hindi nila magalaw ang ating mga lupang kinatitirikan ng ating bahay at mga kabuhayan. Sang-ayon ba kayo, mga kababayan.”

Ayon kay Tune, “May kakampi tayo sa Sangguniang Bayan. Tingin ko, pag lumakas ang ating pagkakaisa ay maipapanalo ang ating kahilingan.”

Dahil doon, nagkaisa silang magbuo ng isang drafting committee na magsusulat ng ihahaing petisyon o batas, nagkaisa silang planuhin na ang mga susunod na gagawin, sinong kakausapin, at ilulunsad nilang pagkilos.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Agosto 16-31, 2022, p. 18-19.

Gawing anim na oras kada araw ang trabaho

GAWING ANIM NA ORAS KADA ARAW ANG TRABAHO

Maikling kwento ni Greg Bituin Jr.

Nagkita-kita sa nakatakdang pagpupulong ng kanilang samahan ang ilang lider-maralita. Tinalakay nila ang mga isyu ng kanilang sektor na dapat iparinig sa pamahalaan. Nariyan ang usapin ng pabahay na lagi nilang isinisigaw sa kalsada. Para raw iyon sa mga maralitang walang sariling tahanan. Nakikitira lang kundi man nananahan sa mga danger zones o mga mapanganib na pook tulad ng tabing riles, tabi ng ilog, malapit sa bangin, tambakan ng basura, sa bangketa, o sa gilid ng kalsada. 

Subalit natanong din nila sa isa’t isa bakit naman doon nakatira ang mga maralita - sa mga mapanganib na pook. Saan naman daw titira ang mga maralita? Sa mga paupahang bahay bang disente nga subalit kulang pa sa pagkain ng pamilya ang kinikita ng padre de pamilya? Wala rin silang regular na trabaho kundi dumidiskarte na lamang. Kung magkatrabaho naman, nabibiktima pa sila ng mga ilegal na rekruter, at ng salot at mapagsamantalang iskemang kontraktwalisasyon. Ang iba naman ay nangangamuhan, nagiging katulong sa mga bahay ng mga maykayang pamilya. Ang iba’y nag-aabang ng mga pagpag sa disoras ng gabi upang may maipakain sa pamilya. Ang iba’y nagtitinda ng mga kakanin, o kaya’y tuhog-tuhog na inilalako nila sa kalsada. Maswerte nang kumita ng kahit dalawang daang piso sa maghapon, pwera pa ang puhunan.

“Anong dapat nating gawin? Wala naman tayong maayos na hanapbuhay. Gasgas na sa pandinig ng pamahalaan ang laging isinisigaw nating abotkayang pabahay. Anong mga isyu ang dapat nating ikampanya upang hindi mabansagang hingi lang ng hingi tayong mga maralita?” ang tanong ng lider na si Ka Tuning.

Walang imikan. Mga ilang sandali pa ay nagsalita na si Pareng Dune. “Ang maganda yata, humingi tayo ng trabaho dahil wala tayong mga trabaho. Saka na natin hingin kung regular na trabaho iyon. Kung kontraktwal, may bago tayong isyung isisigaw – gawing regular ang mga manggagawang kontraktwal.”

“Tama. Subalit paano kung sabihin nilang walang bakante para sa atin. Pag-isipan natin ang mga isasagot, mga kasama. Maganda nang alam natin kung ano ang itutugon natin,” ani Kuya Berting.

“Mas magandang imungkahi natin sa pamahalaan na gawing anim na oras lang ang trabaho ng manggagawa, at ang natitirang dalawang oras ay ibigay sa maralita. Ganito iyon. Sa dalawampu’t apat na oras na trabaho ng manggagawa bawat araw sa pabrika, tatlong manggagawang tigwawalong oras ang salitan sa trabaho. May first shift, second shift at third shift sila. Kung gagawing anim na oras ang trabaho sa isang araw, aba’y apat na manggagawa na ang magtatrabaho. Madadagdag ang fourth shift. Ibig sabihin, may nadagdag na manggagawa." mahabang paliwanag ni Mang Tano. 

“Oo nga, ano?” ang sabi ng iba pang mga kasama.

Dagdag pa ni Mang Tano, “Sa ibang bansa nga, anim na oras na ang pagtatrabaho. Ipinaglaban talaga iyon ng mga manggagawa. Kahit ang walong oras na paggawa ay kinamatayan pa ng ilang manggagawa sa Haymarket Square sa Amerika nang magrali sila roon noong Mayo Uno ng 1886, at nakuha nila ang patakarang walong oras na paggawa mula sa labing-anim na oras na paggawa. Makasaysayan ang pakikibakang iyon!” 

“Sang-ayon ako sa panawagang iyan. Subalit tanggalin din ang age limit, upang kahit may edad na ay magkatrabaho,” ani Ka Tuning.

Nagtanong si Pareng Dune, “Paano natin uumpisahan. Mungkahi ko, dahil trabaho para sa mga maralitang walang trabaho ang kahilingan natin, magsagawa tayo ng pagkilos sa harap ng tanggapan ng Kagawaran ng Paggawa. Iyon bang DOLE. Ang alam ko, Employment ‘yung E. Sila yata ‘yung takbuhan ng mga nag-eempleyo para magkatrabaho.”

“Tama ka, Pareng Dune. Ano mga kasama, planuhin na natin at ikasa natin ang kampanyang ito. Sugurin natin ang DOLE at manawagan tayo ng trabaho para sa maralita. Kuha na ng manila paper at isulat na natin ang plano. Kailan natin ito gagawin?” Ani Ka Tuning.

Nagkaisa ang mga maralita at lumakas ang kanilang pag-asa na sila’y pakikinggan ng pamahalaan sa kanilang kahilingan.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Agosto 1-15, 2022, pahina 18-19.

Agam-agam sa nakaambang historical distortion

AGAM-AGAM SA NAKAAMBANG HISTORICAL DISTORTION

Maiking kwento ni Greg Bituin Jr.

Nakikinig ako sa usapan at pala-palagay ng marami hinggil sa nakaambang pagbabago sa kasaysayan. Ibig sabihin, pagbibigay ng bagong hugis sa kasaysayan upang pabanguhin ang mabantot na imahe ng namayapang diktador sa mata ng taumbayan, lalo na sa mga GenZ (edad 15-24) at mga talubata (edad 25-35) o yaong tinatawag na millennial (edad 25-39).

Sabi ng isang kakilala, “Hindi na naniniwala ang mga kabataan ngayon sa kung ano ang tunay na nangyari noong martial law. Mas pinaniniwalaan na ng mga kabataan ang history bilang tsismis tulad ng pananaw ng isang Ella Cruz na nag-viral sa socmed.”

Tugon ko naman, “Oo nga, eh.“ At napailing na lang ako.

Sabi pa ng isa, “Iyan na nga ba ang napala natin sa pagtanggap ng mga namuno sa atin sa neoliberalismo. Yaon bang matapos ang Unang Pag-aalsang Edsa, niyakap na ng ating pamahalaan ang globalisasyon. Pumasok tayo sa World Trade Organization (WTO), na siyang pagpalaot natin sa tatlong panganib ng deregulasyon, liberalisasyon at pribatisasyon. Aba’y wala na ngang kontrol ang pamahalaan sa presyo ng pandaigdigang petrolyo, dahil diyan sa Oil Deregulation Law. Dapat nang ibasura ang batas na iyan!”

“Oo nga,” sabi naman ng isang lider ng unyon, “Hindi makontrol ang presyo ng langis subalit kinokontrol ng pamahalaan ang presyo ng lakas-paggawa ng mga manggagawa dahil naman sa pag-iral ng mga Regional Wage Boards, kaya iba-iba ang pasahod sa bawat rehiyon. Kaya rin hindi maregular ang mga manggagawa ay dahil sa mga parasite na manpower agencies na dapat lang buwagin.”

Ika naman ng isa pa, “Wala namang ipinangako ang Edsa sa taumbayan, maliban sa mapatalsik lang ang pamilya ng diktador. Bakit? May nangako bang giginhawa ang buhay natin pag pinatalsik na ang diktador. Hindi ba, wala? Ispontanyong pagkilos iyon ng taumbayan na nagkaisa upang tapusin na ang kanilang pagdurusa sa ilalim ng martial law. Subalit walang nangako ng langit.”

Patuloy lang akong nakikinig sa kanilang usapan. Hanggang mabanggit ko kung ano ba ang dapat nating gawin sa napipintong pagbabago ng ating kasaysayan. Historical revisionism man ito o historical distortion. Natigilan kami ng ilang sandali. Paano nga ba sasagutin ang ganitong tanong, lalo na’t nauukol sa kasaysayan?

Maya-maya ay nagsalita ang isang may katandaan nang lalaki, na noong kabataan niya’y nakasama sa Unang Sigwa. Anya, “Hindi natin dapat payagang basta na lamang baguhin ang mga nakaraang pangyayari, at ituring itong gintong panahon, gayong kayraming mga iwinala, tinortyur, ikinulong at pinaslang noong panahong iyon. Babalewalain lang ba natin ang mga buhay na sinakripisyo ng maraming kababayan alang-alang sa pangarap nilang lipunan?”

“Narito na tayo sa puntong ang anak ng diktador ang nanalong pangulo ng ating bayan. Nanalo siya dahil o marahil sa napaniwala nila o ng mga trolls nila na gintong panahon ang panahon ng diktadura, na may bulto-bultong Tallano gold na pambayad ng utang ng bansa. Subalit alam nating ang mga ito’y  kasinungalingan. Ang maaari nating gawin ay isulat natin ng isulat ang anumang nangyari noong panahon ng karima-rimarim na martial law. Tangan nila ang pambura, subalit patuloy tayong magsulat. Huwag nating hayaang burahin nila ang alaala ng mga martir na nakibaka para sa kalayaan ng bayan mula sa kuko ng mapaniil na diktadura,”

Maganda ang kanyang payo, kaya nagpaalam akong may gabay na tangan sa puso’t diwa upang hindi mabalewala at hindi mabago ang totoong kasaysayan. Hindi tayo papayag na kasinungalingan nila ang mangingibabaw. Maraming salamat.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 16-31, 2022, pahina 18-19

Labanan ang mga trapo't dinastiya

LABANAN ANG MGA TRAPO’T DINASTIYA

Maikling kwento ni Greg Bituin Jr.

Kampanyahan na naman para sa pambansang halalan, at mamimili muli ang mga tao kung sino sa mga trapo ang muling magsasamantala sa kanila. Ganyan naman palagi, tuwing eleksyon. Walang mapagpilian ang mga tao kundi iyon at iyon ding apelyido. Pulos mga nagpayaman sa pwesto. Pulos mayayaman, pulos pabor lagi sa kapitalista, pulos suportado ng mga bilyonaryo. Paano na ang mga maralita?

Ang mga mayayamang pulitiko, naaalala lang ang mga maralita pag malapit na ang halalan. Kabilang kasi ang mga maralita sa mga botante kaya nga sinasabing sikat ang mayoryang maralita pag eleksyon dahil lagi silang nililigawan ng mga pulitiko.

Babayaran lang ng limang daang piso bago magbotohan kapalit ng tatlong taon sa lokal at anim na taon sa pambansa. Malaking bagay nga naman sa maralita ang limang daang piso dahil may pambili na sila ng bigas, may maisasaing, may pantawid gutom ang pamilya kahit sa isang araw lang. Oo, kapalit ng isang araw na kaligayahan ay anim na taon namang dusa. Dahil sa panahon lang naman ng eleksyon sila kilala ng kani-kanilang ibinoto. Walang pakialam ang mayayamang trapo sa kanila maliban sa bilang, maliban sa sila’y numero sa bilangan ng balota.

Sabi nga ni Mang Igme, “Botohan na naman! Iboto naman ninyo ang manok ko. Malaki maitutulong nito sa atin balang araw.”

Sabi naman ni Aling Tess, “Itong manok ko ang iboto ninyo, huwag iyan. Mas magaling ito, at madaling malapitan kung kailangan. Subok ko na ito. Sa kanya nga nanggaling ang endorsement para makapunta kami at magamot sa ospital. Siya na iboto natin. Tiyak na may kasangga tayo.”

Ayon naman sa binatang si Ignacio, “Totoo po ba ang Tallano gold? Mababayaran nga ba ang utang ng Pilipinas pag siya ang ibinoto ko?”

“Huwag kang maniwala riyan, hane,” sabad ni Aling Tikya, “pawang peknyus ang mga iyan upang mauto tayo na iboto siya.”

“E, sino po ang dapat iboto? Pare-pareho lang naman sila, di ba? Mga pulitikong magnanakaw sa kaban ng bayan? Anong mapapala natin sa mga iyan? Matagal nang namamayagpag apelyido nila sa pwesto. Pulos pamilyang dinastiya na ang namumuno sa atin. Guminhawa ba ang bayan? Hindi ba’t ganito pa rin tayo, isang kahig, isang tuka. Kaya bakit natin iaasa sa kanila ang ating kinabukasan. Dapat wala nang mga trapo at mga dinastiyang iyan na pinagsasamantalahan lang ang maliliit na gaya natin. Kaya kung may iboboto tayo, dapat iyong mga kauri natin, yung mga nakakaunawa sa atin, sa kalagayan natin, at nakaranas din ng anumang naranasan natin. Kaisa natin sa isip, puso, at bituka. ‘Yung kauri natin. Basta huwag na mga trapo’t dinastiya.” Mahaba ang litanya ni Mang Pilo na ikinatuwa naman ng ilang mga nakausap.

“E, sino nga ba? Kung kauri ba natin, mahirap din ang kandidato. Kauri natin, eh. Kung meron talaga, aba, subukan natin. Magbakasakali tayo? Sino po kaya? Mayroon kayang babangga sa pader?” Banat naman ng binatang si Ignacio.

“Bakit hindi natin subukan ang tumatakbong lider-manggagawa sa pagkapangulo, si Ka Leody De Guzman. Siya ang chairman ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP), isa sa pinakamalaking organisasyon ng mga manggagawa sa bansa. Subukan din nating ipanalo sa pagka-Senador si Atty. Luke Espiritu, na presidente naman ng BMP. Si Ka Walden Bello, na pangulo ng Laban ng Masa (LnM), sa pagka-Bise Presidente ng bansa. Matatagal na silang nakikibaka sa lansangan para sa pangarap nating lipunang makatao, at daigdig na masagana, at walang pang-aapi at walang pagsasamantala ng tao sa tao. Sila ang mga kauri nating bumabangga sa pader ng mga trapo. Idagdag pa natin sina Roy Cabonegro at David D’Angelo sa Senado,” maagap na sagot ni Mang Pilo.

“Sige po, subukan po natin sila. Sana po, Mang Pilo, makausap din natin sila, kasi itatanong ko kung anong magagawa nila sa mga kontraktwal na manggagawa, tulad ko,” sabat naman ni Arnulfo.

“Aba, isa sa plataporma nina Ka Leody ang pagwawakas sa salot na kontraktwalisasyon. Sabi nga ni Atty. Luke sa debate sa telebisyon na tiyak na napanood ng mga kapitalista, “Manpower agencies are parasites. They should be abolished.” Mga linta raw na sumisipsip sa pawis at dugo ng mga manggagawa iyang manpower agencies, na wala namang ambag sa produksyon. Ang mga ganyang programa ang nais natin, para sa masa, at para sa mga kauri natin. Matagal na tayong pinaglalaruan ng bulok na sistemang ito, na tawag nila ay neoliberal. Kawawa tayo pag mga trapo’t dinastiya na naman ang mga mamumuno sa atin.” Sabi pa ni Mang Pilo.

“Baka pwede, mag-iskedyul tayo ng pulong bayan sa ating lugar na sila ang imbitado. At ito na ang gagawin natin. Abangan lang natin kung kailan natin sila maiiskedyul, mga kasama.” Pagtatapos ni Mang Pilo.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Abril 1-15, 2022, pahina 16-17.

Kwento - Rali para sa P750 minimum wage

RALI PARA SA P750 MINIMUM WAGE

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa ako sa sumali sa rali ng mga manggagawa upang madagdagan ang sahod ng bawat manggagawa bawat araw, hindi lamang dito sa Pambansang Punong Rehiyon o NCR, kundi sa buong bansa. Sa ngayon kasi, iba-iba ang sahod ng manggagawa sa rehiyon. Kausap ko ang isang kasama at ipinaliwanag niya sa mga nagraraling tulad ko bakit nga ba pitumpu't limang daang piso ang dapat maging sahod ng manggagawa. Minimum wage pa lang daw iyon, hindi pa iyon living wage o nakabubuhay na sahod? Ha? Sabi ko. Magkaiba pa pala iyon...

Sabi ng kasama, "Minimum na sweldong P750 sa buong bansa para sa ating kapwa obrero! Di gaya ngayon, umiiral pa ang Regional Wage Board kaya iba ang sahod ng manggagawa sa probinsya. Sa N.C.R. nga, P537 na, habang P300 lang doon sa Cordillera. P420 sa Gitnang Luzon at P400 naman sa CALABARZON. Sa MIMAROPA, P320. Sa Bicol, P310!"

Patuloy niya: "Mas mataas sa BARMM kaysa Bicol ng kinse pesos. Parang Eastern Visayas, three hundred twenty five pesos. Sa Western Visayas ay three hundred ninety five pesos. Sa rehiyon ng Davao, three hundred ninety six pesos. Gayong halos pare-pareho ang presyo ng bigas sa lahat ng rehiyon, kahit presyo ng sardinas. Bakit sweldo'y magkaiba pa, dapat iparehas. Ganito ang nais natin, isang lipunang patas."

Napaisip ako, "Ibig sabihin, dapat buwagin ang Regional Wage Board." At sagot ng kasama, "Kung iyan ang nararapat, dahil matagal nang instrumento iyan ng kapitalista upang pagsamantahan ang mga manggagawa. At mula sa rali, kami'y umuwing dala ang adhikaing ipanalo ang P750 minimum wage across the board. 

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), Marso 16-31, 2022, pahina 16.