Paglilinis sa Bantayog

PAGLILINIS SA BANTAYOG

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isa ako sa agad na nagboluntaryo nang mabatid ko ang plano nilang paglilinis ng Bantayog ng mga Bayani. Magdala raw kami ng gwantes. Subalit di lang gwantes ang aking dinala kundi anim na piraso ng basahan, na nabili ko ng sampung piso sa palengke. Kaya sa petsang nakatakda ay agad akong pumunta. Medyo umaambon pa noon. 

Dumating ako ng alas-dose y media ng tanghali. May mga tao na subalit wala akong gaanong kakilala sa mga nag-organisa. Kaya umupo muna ako sa isang tabi. Pinagmasdan ang mga pangalang nakaukit sa pader, mga pangalan ng mga nangawala, namatay, at mga pinahirapan noong batas militar. Maraming kwento ng karahasan.

Sa ganap na alauna ng hapon ay nagtawag na ang mga organisador upang tipunin ang mga nagsidalo.

“Welcome po sa inyo. Tayo po ay narito ngayon upang maglinis sa Bantayog. Naghanda kami ng walis at pansuro, at may kapote rin dahil baka umulan.” Sabi ni Nestor.

Hanggang sa tinawag na si Aling Ligaya, isang matanda nang aktibista at kasama ang kanyang apo, upang magbigay naman ng pambungad na pananalita.

“Maraming salamat sa mga dumalo. Bagamat maglilinis tayo ng mga kalat, titipunin ang mga tuyong damo, ito’y isang simbolo. Hindi lamang Bantayog ang ating nililinis, kundi ang ating kasaysayang pilit dinudumihan ng mga halibyong o fake news. Lalo na ang tinatawag na historical distortion, o binabago ang kasaysayan na tila ba walang nangyari, at pilit pinababango ang mabantot na kasaysayan ng diktadura. Simbolo ang paglilinis na ito para sa mga susunod na henerasyon.” Ito ang sinabi ni Aling Ligaya.

Mahalagang balikan ang mga batas na ito, lalo na’t lagpas na ng 25 taon nang ito’y isabatas. Ano ang mga susunod na gagawin ng maralita? Abangan.

“Opo, agad akong nagboluntaryo nang malaman ko ito.” Tugon ko.

Bago magsimula ang paglilinis ay pinagbuo kami ng tatlong grupo upang mag-ikot muna sa Bantayog Museum. Bagamat kami’y mga hindi magkakakilala, subalit may pagkakaisa na kami sa layunin bakit kami naroroon: upang linisin di lang ang Bantayog, kundi, gaya nga ng sinabi ni Aling Ligaya, ay linisin ang ating kasaysayan mula sa historical distortion.

Inikot namin ang museyo kung saan naroon ang istorya ng martial law, at may maliit pang selda na replika kung saan ikinulong noon ang mga political prisoners, pati mga pangalan at litrato ng mga biktima ng martial law ay naroroon. Matapos ang labinlimang minutong pag-iikot ay nagtungo na kami sa labas upang hawakan ang walis at pansuro (dustpan sa Tagalog) upang walisin ang mga tuyong dahon, habang ako’y may hawak na basahan upang punasan ang itim na dingding na kinauukitan ng mga pangalan ng mga martir ng bayan. Maulan noon, kaya natigil kami, subalit nagpatuloy sa paglilinis ang ibang may mga suot na kapote. Basa na rin ako, kaya binigyan ako ng tshirt na pampalit na may tatak na Balik Alindog Bantayog. Taospuso pong pasasalamat.

Hanggang magtawag ang organisador ng nasabing aktibidad, “Tigil muna tayo dahil lalong lumalakas ang ambon. Marami nang nabasa sa inyo. Pahinga muna tayo.” Nagkaroon ng munting programa habang nagpapahinga, at sa pamamagitan ng mikropono’y kinapanayam ang ilan sa mga dumalo. “Anong tingin ninyo sa ating aktibidad?”

May mga limang tinanong. At halos nagkakaisa ang sagot. “Nais kong makiisa upang labanan ang mga kasinungalingan sa kasaysayan.”

Maya-maya, ang iba’y nag-alisan na dahil ikaapat na ng hapon at may lakad pa sila, habang hindi pa tumitila ang ulan. Ang ilan sa amin ay naghanda na ring umalis nang may kasiyahan sa aming loob, na ang aming munting partisipasyon nawa’y magdulot ng magandang kahihinatnan sa kasaysayan ng ating bayan, at linisin ito mula sa mga kasinungalingan. 

Sa susunod na Balik Alindog Bantayog, kita-kits at magsama ka pa.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 16-31, 2022, pahina 18-19.

Anong lamig ng katanghaliang tapat

ANONG LAMIG NG KATANGHALIANG TAPAT

Maikling kwento ni Gregorio V. Bituin Jr.

Makulimlim ang langit. Tila nagbabanta na naman ang malakas na ulan. Narinig nga ni Aling Ligaya sa radyo na may bagyong paparating.

“Hoy, Luningning,” sabi niya sa anak, “ipasok mo na ang mga sinampay at mukhang uulan na. Nangingitim na ang mga ulap. Itaas na rin natin ang mga gamit at baka magbaha, tulad ng naranasan nating Ondoy noon, na biglaan. Nagulantang na lang tayong basa na lahat ng ating kagamitan.”

Naalala pa niya ang mga nakaraan. Kung paanong dinaklot ng Ondoy ang kanilang kabuhayan, Setyembre 26, 2009, labingtatlong taon na ang nakararaan. Sinasabi ng mga eksperto na dahil dito’y nagbabago na nga ang klima. Habang noong Nobyembre 8, 2013 ay nanalasa ang Yolanda sa pinanggalingang lalawigan na higit limang libong katao ang namatay.

Kamakailan lang ay dumalo sila sa patawag na pag-aaral ng grupong Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ), kung saan tinalakay kung bakit nga ba nagbabago ang klima, at anong dapat nating gawin.

Naalala ni Aling Ligaya ang sinabi ng isang tagapagtalakay nito, na may mga usapan na sa pandaigdigang saklaw. “Nakikipaglaban at nagrarali tayo upang ipanawagan sa maraming bansa sa mundo na huwag nang paabutin pa sa 1.5 degree Celsius ang pag-iinit pa ng mundo. Noon ngang Okrubre 2018 ay sinabi na ng mga siyentipiko na labingdalawang taon na lang ang nalalabi upang ayusin natin ang mundo, kundi’y mapupunta na tayo sa tinatawag na ‘point of no return’ o hindi na tayo makakabalik sa dati. Baka lumubog na ang maraming isla. 2022 na, kaya walong taon na lang. Dapat tigilan na ang paggamit ng mga fossil fuel at pagsusunog ng coal, lalo na iyang nakakahumalingan nila ngayong natural gas, na lalong magpapalala sa pagbabago ng klima, at lalo pang pag-iinit ng mundo.”

Tinanong pa niya noon, “Ano pong dapat nating gawin, lalo na kaming mga maralita, na wala namang kakayahan upang makausap ang mga sinasabi ninyong lider ng mga bansa. Pagkain pa nga lang ay hirap na kami kung saan kukunin. Tapos, mananawagan pa kami ng climate justice?”

“Maganda ang tanong mo,” sabi ng tapapagtalakay, “Hindi totoo na dahil mahirap lang kayo ay wala kayong magagawa. Kung marami tayong sama-samang kikilos at mananawagan ng Climate Justice, at ang ating panawagang mag-shift na tayo sa renewable energy, mas maiparirinig natin ang ating tinig dahil sama-sama tayong nananawagan. Ang inyong pagdalo sa ating mga pagkilos ay malaking bagay na.” Tumango siya habang ramdam niya ang sagad sa butong lamig ng katanghaliang tapat.

Nasa gayon siyang pagmumuni nang naglagitikan na sa bubungan ang mga malalaking patak ng ulan. Kaluluto pa lang niya ng pananghalian ngunit hindi pa sila kumakain nang manalasa na ang bagyong Karding.

Binabaha pa naman ang kanilang lugar sa kaunting tikatik pa lamang. Barado na kasi ang kanal dahil sa mga basurang plastik, na kung kaya lang gawin ng pamahalaan ang tungkulin nito ay hindi sana sila binabaha. Iba pa ang usaping klima, na dahilan naman ay mga maruruming enerhiya.

“Nay, akyat na kayo dito sa ikalawang palapag ng bahay. Bumabaha na po!” Hinakot naman ni Aling Ligaya ang iba pang gamit upang dalhin sa itaas na silid. Buong tanghaling tapat na umulan. Mabuti’t tumila agad ang ulan at hindi nabuo ang kinatatakutang bagyo sa kanilang lugar.

Kinahapunan ay tinawagan si Aling Ligaya ng nagtalakay sa kanila noon hinggil sa klima. May pagkilos kinabukasan. Sumang-ayon naman si Aling Ligaya na isasama niya ang kanyang anak at ilang kapitbahay sa nasabing pagkilos.

Kinabukasan, sa tapat ng tanggapan ng Asian Development Bank (ADB), kasama ang ibang grupo, ay nakiisa sila sa panawagang huwag nang pondohan ng ADB ang mga dirty energy, tulad ng fossil fuel, coal at natural gas dahil palalalain lang nito ang pag-iinit pang lalo ng mundo,

Naging tagapagsalita ang kanyang anak na si Luningning, na nagsabi, “Saksi po ako sa mga nagaganap na pagbabago ng klima, dahil sa Ondoy at Ulysses, na kung ititigil ang pagpopondo sa mga fossil fuel ay baka bumuti pa ang ating kalagayan. Mag-shift na tayo sa renewable energy!”

Magaling nang magsalita ang kanyang anak, at nadama ni Aling Ligaya na mula sa puso at karanasan ang sinabi ni Luningning. “Tiyak magiging mabuting lider balang araw ang aking anak,” ang nasasaisip niya.

Natapos ang pagkilos, na ang nadarama ng kanilang kapitbahay ay pagmamalaki, dahil ang dalagitang tulad ni Luningning ay tulad ng isang bayaning pinaglalaban ang kinabukasan ng bayan at kanilang henerasyon.

Alam nila, mararanasan pa rin nila ang init ng katanghaliang tapat.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng pambansang samahang Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Oktubre 1-15, 2022, pahina 18-19.